Stresujący tryb życia, niezbilansowane posiłki w pośpiechu, brak regularnej aktywności fizycznej, “epidemia otyłości”... Wszystkie te czynniki prowadzą w konsekwencji do rozwoju zaburzeń metabolicznych. Jednym z nich jest coraz powszechniej występująca we współczesnym społeczeństwie insulinooporność. Szacuje, że dotyka ona blisko 40% Polaków powyżej 35 roku życia! Dowiedz się, jakie są przyczyny, sposoby leczenie oraz możliwe objawy insulinooporności!
Jak działa insulina?
Insulina to hormon wytwarzany przez komórki beta wysp trzustkowych Langerhansa. Syntezowana jest jako preproinsulina, przekształcana w proinsulinę, a następnie w aktywną insulinę i peptyd C. Stanowi niezwykle ważny związek anaboliczny, który bierze udział w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczy.
Regulacja glikemii jest główną rolą insuliny. Po posiłku, gdy poziom glukozy we krwi wzrasta, insulina umożliwia jej wnikanie do komórek, gdzie jest wykorzystywana jako źródło energii lub magazynowana jako glikogen. Ponadto, insulina hamuje lipolizę, ograniczając uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych, a wysokie jej stężenia sprzyjają magazynowaniu tłuszczów. Insulina wspomaga również anabolizm białek poprzez zwiększenie wychwytu aminokwasów i promowanie syntezy białek, jednocześnie hamując ich rozpad.
Czym jest insulinooporność?
Insulinoopornością nazywamy stan osłabionego działania insuliny na tkanki docelowe, pomimo prawidłowego lub podwyższonego stężenia insuliny w surowicy krwi. W efekcie spadku wrażliwości tkanek na działanie insuliny następuje pobudzenie niekorzystnych metabolicznie procesów, takich jak:
- spadek wychwytu glukozy przez tkanki obwodowe;
- wzrost produkcji glukozy w wątrobie;
- zwiększona produkcja insuliny w trzustce;
- zaburzenia przemiany tłuszczów.
Warto wiedzieć, że insulinooporność sama w sobie nie jest chorobą, a jedynie zaburzeniem metabolicznym. Jednak w przypadku, gdy pozostaje nieleczona prowadzi do poważnych konsekwencji. Mowa tu przede wszystkim o ryzyku rozwoju cukrzycy typu 2 lub schorzeń sercowo- naczyniowych (zwiększony poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi czy nadciśnienie tętnicze).
Jakie są przyczyny insulinooporności?
Przyczyn insulinooporności z roku na rok odkrywa się coraz więcej, a jednocześnie wciąż nie wszystkie są do końca poznane. Główną i najważniejszą przyczyną insulinooporności jest nadmierna masa ciała, najczęściej spowodowana niezdrowym stylem życia. Trzewna tkanka tłuszczowa uważana jest za aktywny endokrynnie narząd, produkujący hormony, takie jak leptyna, adiponektyna, rezystyna, a te pośrednio determinują insulinooporność.
Poszczególne czynniki mogą współistnieć i wzmacniać swoje negatywne działanie. Oto niektóre z nich:
- dieta wysokokaloryczna bogata w cukier i tłuszcze trans oraz diety głodówkowe;
- siedzący tryb życia;
- obwód pasa powyżej 94 cm u mężczyzn i 80 cm u kobiet;
- wiek- ryzyko wystąpienia insulinooporności rośnie wraz z wiekiem;
- czynniki genetyczne- wrodzona mniejsza wrażliwość tkanek na insulinę lub produkcja w organizmie insuliny o nieprawidłowej budowie;
- picie alkoholu, palenie papierosów;
- brak optymalnego snu, który zwiększa ochotę na podjadanie, a to sprzyja nabieraniu masy ciała i w konsekwencji- insulinooporności;
- stresujący tryb życia;
- zaburzenia odżywiania (bulimia, anoreksja);
- przyjmowanie niektórych leków (np. inhibitory proteazy, leki przeciwpsychotyczne, steroidoterapia);
- inne jednostki chorobowe, szczególnie endokrynologiczne np. zespół Cushinga, Zespół Policystycznych Jajników (PCOS).
Jakie są możliwe objawy insulinooporności?
Insuliooporność nie objawia się w sposób charakterystyczny i oczywisty. Dlatego często objawy insulinooporności mogą być bagatelizowane lub mylnie przypisywane innym zaburzeniom. Najczęściej pacjenci zgłaszają się do lekarza z problemem nadmiernego gromadzenia się tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha, której nie mogą pozbyć się pomimo stosowania diety i aktywności fizycznej.
Inne możliwe objawy insulinooporności to:
- duży apetyt, głównie na słodycze- nawet bezpośrednio po obfitym posiłku, tzw. “wilczy apetyt”;
- częste bóle głowy, zmęczenie i zaburzenia koncentracji;
- obniżenie nastroju;
- nadmierna potliwość;
- senność w ciągu dnia i problemy z zasypianiem w nocy;
- współistnienie nadciśnienia tętniczego, zwiększony poziom kwasu moczowego oraz zaburzenia lipidowe;
- skórne objawy insulinooporności np. rogowacenie ciemne.
Jak lekarz rozpoznaje insulinooporność?
W standardowej opiece lekarskiej, w celu rozpoznania insulinooporności, wykonuje się łatwo dostępne badania laboratoryjne krwi: oznaczenie glukozy na czczo oraz doustny test obciążenia glukozą (OGTT). Jeśli te testy potwierdzą stan przedcukrzycowy lub cukrzycę, to z bardzo dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że obecny jest również problem insulinooporności.
Natomiast jeśli poziom glukozy we krwi jest prawidłowy, w tej sytuacji najczęściej wykorzystuje się wskaźnik HOMA-iR. Do jego obliczenia potrzebne są wyniki badania glukozy na czczo i insuliny na czczo. Prawidłowa wartość wskaźnika HOMA-iR wynosi 1,0, jednak insulinooporność rozpoznaje się dopiero przy wartości HOMA-iR = 2,5. Aby postawić rozpoznanie insulinooporności na podstawie wskaźnika HOMA-iR, badanie powinno być powtórzone minimum 3 razy.
Jak leczy się insulinooporność?
Celem terapii insulinooporności jest zmniejszenie produkcji insuliny w organizmie. Osiąga się to poprzez wyeliminowanie czynnika odpowiedzialnego za jej wysoki poziom, czyli nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej. Narzędziami pomocnymi w osiągnięciu tego celu są zmiana stylu życia oraz odpowiednie wsparcie farmakologiczne.
Zmiana stylu życia, a objawy insulinooporności
Trwała zmiana stylu życia w walce z insulinoopornością, powinna obejmować szereg aspektów. Jednak najważniejszym czynnikiem jest tutaj dieta. Oto jej główne zasady:
- eliminacja cukrów prostych (słodycze, pszenne przekąski) i zastąpienie ich węglowodanami złożonymi (pełnoziarniste pieczywo, grube kasze);
- spożywanie produktów nieprzetworzonych o niskim indeksie glikemicznym;
- spożywanie posiłków regularnie, w mniejszych porcjach, ale częściej;
- warzywa podstawą, każdego posiłku;
- usunięcie z jadłospisu fruktozy, tłuszczy trans i syropu glukozowo-fruktozowego.
Kolejnym aspektem, na który należy zwrócić uwagę w insulinooporności, jest regularna aktywność fizyczna. Wskazane jest uprawianie sportu przez min. 30 minut dziennie. Może to być marsz, rower, taniec…jakakolwiek aktywność, którą będziemy uprawiać systematycznie. Regularne ćwiczenia sprzyjają obniżeniu masy ciała, poprawiają tolerancję glukozy, zwiększają wrażliwość tkanek na działanie insuliny, poprawiają profil lipidowy oraz obniżają ciśnienie tętnicze.
Warto zadbać również o pozostałe zasady zdrowego stylu życia- redukcja stresu, eliminacja używek, zapewnienie odpoczynku.
Leczenie farmakologiczne
Podjęcie leczenia farmakologicznego insulinooporności zależy od stopnia jej zaawansowania. Najczęściej stosowanym lekiem w leczeniu insulinooporności jest metformina. Jest to lek doustny, który działa poprzez uwrażliwianie tkanek obwodowych na działanie insuliny- ułatwia to transport glukozy z krwi do komórek. Warto jednak pamiętać, że leczenie farmakologiczne zawsze powinno być uzupełnione opisaną wyżej zmianą stylu życia.
Dlaczego warto wybrać Nexmed?
Nexmed zobowiązuje się do świadczenia wygodnych, dostępnych i spersonalizowanych usług zdrowotnych. Nasi specjaliści skutecznie diagnozują problemy z gospodarką węglowodanową, w razie potrzeby wystawiają e-recepty oraz oferują wsparcie, na każdym etapie leczenia!
FAQ
-
Czy insulinooporność zawsze prowadzi do cukrzycy typu 2?
Nie. Osoba z insulinoopornością ma istotnie zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, ale przy wczesnym wykryciu zaburzenia i wprowadzeniu odpowiednich interwencji (zmiana stylu życia, leczenie farmakologiczne), cukrzyca typu 2 może nigdy się nie rozwinąć.
-
Jakie są możliwe powikłania nieleczonej insulinooporności?
Bezpośrednim następstwem nieleczonej insulinooporności jest rozwój cukrzycy typu 2. Ponadto, z czasem rozwinąć się może pełnoobjawowy zespół metaboliczny. Obejmuje on zarówno zaburzenia gospodarki węglowodanowej, otyłość, nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia gospodarki lipidowej. Problemy te sprzyjają rozwojowi miażdżycy i zwiększonemu ryzyku zawału serca oraz udaru mózgu. Nieleczona insulinooporność może prowadzić również do stłuszczenia wątroby, rozwoju zespołu policystycznych jajników oraz zmniejszenia produkcji testosteronu u mężczyzn.
-
Czy insulinooporność jest dziedziczna?
Obecnie przypuszcza się, że insulinooporność uwarunkowana jest wielogenowo, a jej rozwój może w 46–80% zależeć od czynników genetycznych. Nie dziedziczy się jednak samej insulinooporności, a jedynie skłonność do jej wystąpienia.
-
Czy insulinooporność wpływa na poziom cholesterolu?
Insulinooporność ma wpływ na metabolizm tłuszczów w organizmie. W konsekwencji może zwiększać poziom triglicerydów i lipoprotein o małej gęstości LDL we krwi, zmniejszając przy tym stężenie HDL (lipoprotein o dużej gęstości, tzw. „dobrego cholesterolu”). Insulinooporność wiąże się z promowaniem metabolizmu cholesterolu w kierunku zwiększenia jego syntezy i zmniejszonego wchłaniania.
-
Jakie suplementy mogą pomóc w insulinooporności?
Istnieje kilka składników, które mogą okazać się korzystne dla osób z insulinoopornością. Najczęściej wymienia się witaminę D, berberynę, cynamon, ekstrakt zielonej herbaty, morwę białą, żeń-szeń, polifenole, koenzym Q10, czy cynk. Pamiętaj, aby zamiar wszelkiej suplementacji zawsze omówić z lekarzem.
-
Czy insulinooporność może występować u dzieci?
Tak, insulinooporność może występować u dzieci. Istnieją dane wskazujące, że w Polsce około 25% dzieci z otyłością ma insulinooporność.
-
Czy insulinooporność wpływa na płodność?
Tak, nieleczona insulinooporność może utrudniać starania o dziecko. Dzieje się tak, ponieważ wrażliwość tkanek na działanie insuliny ma także wpływ na pracę jajników. Może to skutkować zaburzeniami miesiączkowania, które przekładają się na nieudane próby zajścia w ciążę. Ponadto, nieleczona insulinooporność u mężczyzny może się wiązać ze spadkiem testosteronu oraz gorszą jakością plemników, co również utrudnia zapłodnienie.
-
Jak insulinooporność może wpływać na ciążę?
Nieleczona lub niewłaściwie leczona insulinooporność w ciąży może prowadzić do cukrzycy ciążowej, której wystąpienie zwiększa ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, zakażenia dróg moczowych, stanu przedrzucawkowego, przedwczesnego porodu, a nawet poronienia. U noworodków może natomiast występować makrosomia.
-
Jaki jest związek insulinooporności z zespołem policystycznych jajników?
W PCOS częstymi zaburzeniami towarzyszącymi są insulinooporność i hiperinsulinemia. Nadmiar insuliny stymuluje jajniki do produkcji androgenów i nasila objawy PCOS.
-
Czy insulinooporność można wyleczyć?
Insulinooporność można kontrolować za pomocą odpowiedniej diety, aktywności fizycznej i wdrożonego leczenia farmakologicznego. W niektórych przypadkach, przy dużym zaangażowaniu pacjenta i rzetelnym przestrzeganiu zaleceń, możliwe jest osiągnięcie normalizacji reakcji organizmu na insulinę.
-
Czy insulinooporność mogą mieć również osoby szczupłe?
Tak. Insulinooporność może wynikać nie tylko z nadmiernej masy ciała, ale być konsekwencją zaburzeń hormonalnych (PCOS czy choroba Hashimoto), czynników genetycznych, przyjmowania niektórych leków. Może również wynikać z przewlekłego stresu i wysokiego stężenia kortyzolu. Istnieje zjawisko opisywane jako MONW, czyli otyłość metaboliczna z prawidłową masą ciała. U takich osób występują nieprawidłowe proporcje pomiędzy masą mięśniową oraz tkanką tłuszczową.