Półpasiec to bolesna choroba wirusowa, która może dotknąć każdego, kto w przeszłości chorował na ospę wietrzną. Eksperci szacują, że nawet co trzecia osoba po 60. roku życia zachoruje na półpasiec. Ryzyko można jednak znacząco zmniejszyć dzięki szczepieniom. Zmiany skórne, dolegliwości bólowe i ryzyko powikłań sprawiają, że choroba znacząco obniża jakość życia. Czym dokładnie jest półpasiec i jakie są konsekwencje jego przejścia?
Czym jest półpasiec i kto najczęściej choruje?
Półpasiec wywołuje wirus ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster virus: VZV). Po przebyciu ospy wirus nie znika z organizmu, lecz pozostaje w uśpieniu w zwojach nerwowych. Gdy odporność spada, wirus może się reaktywować, powodując charakterystyczne objawy.
Na półpasiec najczęściej chorują osoby po 50. roku życia, seniorzy oraz pacjenci z osłabionym układem immunologicznym, na przykład w wyniku chorób przewlekłych, chemioterapii czy przyjmowania leków immunosupresyjnych. Jednak choroba nie omija również ludzi młodych, szczególnie w okresach silnego stresu czy przemęczenia.
Objawy półpaśca
Pierwsze objawy półpaśca są niespecyficzne i mogą przypominać przeziębienie: występuje gorączka, złe samopoczucie, bóle głowy czy mięśni. Następnie pojawia się ból, pieczenie lub mrowienie wzdłuż nerwu, w którym doszło do reaktywacji wirusa. Po kilku dniach na skórze występuje wysypka w postaci pęcherzyków, zwykle po jednej stronie ciała.
Najczęściej półpasiec obejmuje okolice klatki piersiowej, brzucha lub twarzy. Zmiany skórne są bolesne, wypełnione płynem i z czasem przekształcają się w strupy. Chorobie towarzyszy ból neuropatyczny, który bywa bardzo silny i może utrzymywać się nawet po wygojeniu skóry.
Warto zaznaczyć, że półpasiec jest spokrewniony z innymi infekcjami wirusowymi skóry. Podobnie jak opryszczka wywoływana przez wirus HSV, charakteryzuje się nawrotowym przebiegiem i bolesnymi zmianami pęcherzykowymi.
Neuralgia popółpaścowa
U części pacjentów półpasiec przebiega szczególnie ciężko, co wiąże się z dodatkowymi czynnikami, takimi jak:
- podeszły wiek,
- choroby przewlekłe,
- stosowanie określonych terapii osłabiających odporność.
W takich sytuacjach może rozwinąć się neuralgia popółpaścowa, czyli długotrwały ból nerwów, który występuje po przebytej infekcji.
Ta postać powikłań:
- dotyka nawet 30% chorych,
- prowadzi do przewlekłego cierpienia i wyraźnego obniżenia jakości życia,
- bywa oporna na leczenie, ponieważ ból wynika z trwałych uszkodzeń układu nerwowego,
- stanowi ogromne wyzwanie terapeutyczne, ponieważ kontrola dolegliwości bólowych jest trudna i wymaga długotrwałej opieki.
Półpasiec oczny
Szczególnie groźną postacią choroby jest półpasiec obejmujący gałązkę oczną nerwu trójdzielnego. Może on prowadzić do poważnych uszkodzeń narządu wzroku i słuchu. W jego przebiegu mogą pojawić się:
- owrzodzenia rogówki,
- wysypka w przewodzie słuchowym zewnętrznym i na błonie bębenkowej,
- szumy uszne,
- zawroty głowy,
- a także porażenie nerwu twarzowego.
Skąd się bierze półpasiec?
Źródłem półpaśca jest reaktywacja wirusa ospy wietrznej. Po przebytej infekcji w dzieciństwie wirus pozostaje w stanie uśpienia w układzie nerwowym. Gdy odporność organizmu słabnie, wirus może się uaktywnić i zaatakować nerwy obwodowe oraz skórę.
Czynnikami sprzyjającymi reaktywacji są wiek, przewlekłe choroby, stres, długotrwałe stosowanie sterydów czy choroby nowotworowe. Osoby zmagające się z chorobami skóry, takimi jak atopowe zapalenie skóry mogą być szczególnie narażone na cięższy przebieg infekcji i trudniejsze gojenie zmian skórnych.
Leczenie półpaśca
W przypadku podejrzenia półpaśca niezwykle istotne jest szybkie rozpoczęcie leczenia – najlepiej w ciągu pierwszych 72 godzin od pojawienia się objawów. Podstawą terapii są leki przeciwwirusowe, takie jak acyklowir, walacyklowir czy famcyklowir. Dzięki nim można skrócić czas trwania choroby, zmniejszyć nasilenie bólu i ograniczyć ryzyko powikłań.
Leczenie półpaśca obejmuje również środki przeciwbólowe, które pomagają złagodzić dolegliwości. W niektórych przypadkach stosuje się leki działające na ból neuropatyczny. Oprócz tego ważna jest pielęgnacja zmian skórnych – utrzymywanie ich w czystości i unikanie zadrapań, które mogłyby prowadzić do nadkażeń bakteryjnych.
Pacjenci powinni pamiętać, że półpasiec jest chorobą zakaźną dla osób, które nie chorowały na ospę wietrzną. Dlatego należy zachować ostrożność, szczególnie w kontakcie z dziećmi i osobami o osłabionej odporności.
Jakie są powikłania po infekcji półpaścem?
Jednym z najczęstszych i najbardziej dokuczliwych powikłań półpaśca jest neuralgia popółpaścowa, czyli przewlekły ból neuropatyczny utrzymujący się tygodniami, a nawet miesiącami po ustąpieniu wysypki. Może on znacząco obniżać komfort życia i utrudniać codzienne funkcjonowanie.
Innym poważnym powikłaniem jest zajęcie nerwu wzrokowego. Półpasiec oczny może prowadzić do zapalenia rogówki, a w najcięższych przypadkach- nawet do utraty wzroku. Rzadziej występują zapalenia mózgu, porażenia nerwów czaszkowych czy nadkażenia bakteryjne skóry.
Osoby starsze i pacjenci z chorobami przewlekłymi są szczególnie narażeni na ciężki przebieg infekcji. Dlatego nie należy bagatelizować objawów i jak najszybciej rozpocząć leczenie pod kontrolą specjalisty.
Szczepienie przeciw półpaścowi
Najlepszą metodą zapobiegania półpaścowi i jego powikłaniom jest szczepienie. Szczepionka zalecana jest osobom po 50. roku życia oraz dorosłym z podwyższonym ryzykiem zachorowania. Podaje się dwie dawki w odstępie 2 miesięcy (drugą można przesunąć maksymalnie do 6 miesięcy). Szczepionka zapewnia ochronę nawet na 10 lat, jest dobrze tolerowana, a działania niepożądane zwykle ograniczają się do łagodnych reakcji w miejscu wkłucia.
