Rwa kulszowa to jedna z najczęstszych dolegliwości bólowych kręgosłupa, dotykająca znaczną część populacji w różnym wieku. Objawia się nagłym, przeszywającym bólem dolnej części pleców, promieniującym wzdłuż kończyny dolnej, który może całkowicie uniemożliwić normalne funkcjonowanie. Choć potocznie mówi się o „korzonkach”, w rzeczywistości jest to objaw poważniejszego problemu – ucisku lub podrażnienia nerwu kulszowego. Dowiedz się jaki jest mechanizm powstawania rwy kulszowej oraz sposoby skutecznego leczenia i zapobiegania!
Czym jest rwa kulszowa?
Rwa kulszowa (łac. ischias) to zespół objawów wynikających z ucisku na nerw kulszowy lub korzenie nerwowe tworzące ten nerw. Charakterystyczny ból obejmuje okolice lędźwiowo-krzyżowe, pośladek, tylną część uda, podudzie i stopę. Może mu towarzyszyć mrowienie, drętwienie, a w cięższych przypadkach także osłabienie siły mięśniowej. Ból zwykle obejmuje jedną kończynę, choć możliwe są przypadki obustronne. Objawy neurologiczne mogą wskazywać na poważniejszy ucisk i wymagają pilnej konsultacji lekarskiej.
Nerw kulszowy – największy nerw organizmu
Nerw kulszowy powstaje z połączenia kilku korzeni nerwowych wychodzących z kanału kręgowego w odcinku lędźwiowo-krzyżowym (L4-S3). Następnie przebiega przez pośladek, tylną część uda i dochodzi do dołu podkolanowego, gdzie dzieli się na dalsze gałęzie. Jako największy nerw w organizmie odpowiada za unerwienie znacznej części kończyny dolnej. Najczęściej dolegliwości nie wynikają z jego bezpośredniego uszkodzenia, ale z ucisku na korzenie nerwowe w kanale kręgowym – najczęściej na poziomie krążków L4/L5 i L5/S1.
Jakie są przyczyny rwy kulszowej?
Najczęstszą przyczyną jest dyskopatia, czyli uszkodzenie krążka międzykręgowego. Pod wpływem przeciążeń lub procesów zwyrodnieniowych pierścień włóknisty pęka, a jądro miażdżyste przemieszcza się do kanału kręgowego, uciskając nerwy. W poważniejszych przypadkach dochodzi do przepukliny krążka międzykręgowego. Inne możliwe przyczyny to:
- zwężenie (stenoza) kanału kręgowego,
- kręgozmyk (przemieszczenie trzonów kręgowych),
- zespół mięśnia gruszkowatego,
- rzadziej: guzy, krwiaki lub ropnie w kanale kręgowym.
Czynniki ryzyka obejmują siedzący tryb życia, nadwagę, dźwiganie ciężarów, długotrwałą jazdę samochodem, a także procesy degeneracyjne związane z wiekiem.
Objawy rwy kulszowej
Najbardziej charakterystyczne objawy to:
- silny ból promieniujący od kręgosłupa do kończyny dolnej, nasilający się przy kaszlu, kichaniu lub chodzeniu,
- zaburzenia czucia: mrowienie, drętwienie, niedoczulica,
- osłabienie siły mięśniowej, np. trudność w unoszeniu lub prostowaniu stopy,
- w ciężkich przypadkach: zaburzenia oddawania moczu i stolca (sygnał alarmowy).
Ból często pojawia się nagle i ma ostry charakter, ale u części pacjentów może narastać stopniowo. Objawy neurologiczne, takie jak niedowład czy utrata czucia, zawsze wymagają pilnej diagnostyki.
Masz objawy rwy kulszowej i potrzebujesz zwolnienia L4? Wejdź na: Konsultacja lekarska online
Diagnostyka rwy kulszowej
Podstawą rozpoznania jest dokładny wywiad i badanie przedmiotowe. Lekarz ocenia lokalizację bólu, siłę mięśniową, odruchy oraz czucie. Typowe objawy często wystarczają do postawienia diagnozy bez dodatkowych badań.
Badania obrazowe wykonuje się w przypadku podejrzenia poważniejszych przyczyn lub objawów neurologicznych:
- RTG kręgosłupa – ocena struktur kostnych,
- tomografia komputerowa (TK) – dobre zobrazowanie kości i krążków,
- rezonans magnetyczny (MRI) – badanie o największej czułości, pozwalające uwidocznić przepuklinę dysku oraz inne patologie kanału kręgowego.
Jakie są metody leczenia rwy kulszowej?
Leczenie zachowawcze obejmuje:
- krótkotrwałe odciążenie kręgosłupa (2-3 dni),
- stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych,
- fizjoterapię i ćwiczenia wzmacniające mięśnie przykręgosłupowe i brzucha,
- zabiegi fizykoterapeutyczne, np. TENS, krioterapię, ciepło.
Leczenie operacyjne jest konieczne u niewielkiego odsetka pacjentów – zwykle w przypadku:
- niedowładów kończyny dolnej,
- utraty kontroli nad oddawaniem moczu lub stolca,
- braku poprawy mimo intensywnego leczenia zachowawczego.
Najczęściej stosowanym zabiegiem jest mikrodiscektomia, polegająca na usunięciu fragmentu jądra miażdżystego uciskającego nerw.
Rokowanie i profilaktyka rwy kulszowej
U większości chorych objawy ustępują w ciągu kilku tygodni, ale aż 70-75% osób doświadcza nawrotów w różnych okresach życia. Dlatego kluczowa jest profilaktyka:
- utrzymanie prawidłowej masy ciała,
- regularna aktywność fizyczna, szczególnie ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha i grzbietu,
- ergonomiczne warunki pracy, unikanie dźwigania ciężarów,
- nauka prawidłowej postawy ciała.
Czy rwa kulszowa może ustąpić samoistnie, bez leczenia?
Tak – u wielu osób objawy ustępują samoistnie w ciągu kilku tygodni. Przyczyną są zazwyczaj krótkotrwałe przeciążenia lub łagodne zmiany dyskowe. Jednak bez wdrożenia właściwej diagnostyki i terapii zwiększa się ryzyko nawrotów.
Co może nasilić rwę kulszową, a co pomaga?
Przedłużone siedzenie, brak ruchu czy nieergonomiczne obciążenia kręgosłupa nasilają ból i zwiększają szansę nawrotu. Z kolei umiarkowana aktywność – np. spacery, odpowiednie ćwiczenia rozciągające i wzmacniające – sprzyja regeneracji i łagodzi objawy.
Jakie leczenie jest rwy kulszowej jest zalecane na początku?
Na początku stosuje się leczenie zachowawcze: krótkotrwałe odciążenie kręgosłupa, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, fizjoterapię i ćwiczenia. Wskazania do zabiegu operacyjnego pojawiają się tylko w przypadku niedowładów, zaburzeń czynności zwieraczy lub braku poprawy po około 6-12 tygodniach terapii.
Kiedy należy pilnie skontaktować się z lekarzem?
Niezwykle ważne jest natychmiastowe zgłoszenie się do lekarza w przypadku pojawienia się osłabienia mięśni (np. trudności z chodzeniem), utraty czucia, problemów z oddawaniem moczu lub stolca. To mogą być objawy poważnego ucisku na strukturę nerwową i wymagają pilnej interwencji.
