Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja stanowi główną przyczynę niesprawności i niezdolności do pracy na świecie. Jest także najczęściej spotykanym zaburzeniem psychicznym. Charakteryzuje się podstępnym przebiegiem i nieoczywistymi objawami. Dlatego osoby szukające przyczyn gorszego samopoczucia nierzadko, w pierwszej kolejności, trafiają na łatwo dostępny tzw. internetowy test na depresję. Czy podobnie opracowane testy stosują specjaliści? Jakie wiarygodne informacje można z nich wyczytać i na ile można im zaufać?
Czy internetowe testy na depresję mogą być wiarygodne?
Świadomość pacjentów na temat zaburzeń depresyjnych rośnie. Jednak część osób może nadal mieć opory dotyczące konsultacji z psychologiem, psychoterapeutą czy psychiatrą. W dzisiejszych czasach, gdy pojawiają się niepokojące objawy, pierwszym odruchem jest szukanie możliwych ich przyczyn w wyszukiwarkach internetowych. Kiedy podejrzewamy u siebie możliwość rozwoju depresji – w sieci możemy natknąć się na internetowe testy na depresję. Mogłoby się wydawać, iż nie są one wartościowe, a uzyskane z nich nie są wiarygodne. Okazuje się jednak, że internetowe testy na depresję mogą stanowić bardzo przydatne i łatwo dostępne narzędzie przesiewowe zaburzeń depresyjnych. O ile, zostaną skonstruowane na podstawie zatwierdzonych przez badania naukowe kwestionariuszy.
Należy jednak mieć świadomość, że internetowy test samooceny depresji nie zastępuje badania lekarskiego. Zaburzenia depresyjne mogą zostać zdiagnozowana jedynie przez lekarza. Jest to tylko narzędzie pomocnicze, które przy uczciwym uzupełnieniu, może zasygnalizować problem i potwierdzić słuszność udania się na wizytę do specjalisty.
Najczęściej autodiagnostyczne testy na depresję to powszechnie używane również przez specjalistów:
Test Becka
Kwestionariusz Becka, inaczej Inwentarz Depresji Becka (BDI, ang. Beck Depression Inventory), to psychologiczne narzędzie, które służy do samooceny nasilenia objawów depresji u osób dorosłych i młodzieży powyżej 13. roku życia. Test składa się z 21 pytań dotyczących różnych objawów depresji, takich jak smutek, utrata zainteresowań, poczucie winy, trudności w koncentracji i problemy ze snem.
Osoba, która wypełnia kwestionariusz, ocenia stopień, w jakim dane objawy są dla niej charakterystyczne, używając 4-stopniowej skali oceny. Punkty przyznane za odpowiedzi na poszczególne pytania są sumowane, co daje ogólną wartość punktową, wskazującą na nasilenie depresji. Kwestionariusz Becka jest często stosowany w badaniach naukowych, a także w praktyce klinicznej jako narzędzie pomocne w diagnozowaniu i monitorowaniu nasilenia objawów depresji.
Test Hamiltona
Skala depresji Hamiltona (HDI) również służy do oceny nasilenia objawów depresyjnych oraz dynamiki ich zmian. Składa się ona z 17 pytań dotyczących takich aspektów jak nastrój, apetyt, sen, poczucie własnej wartości, lęk, myśli samobójcze, pamięć i koncentracja, zmęczenie czy aktywność seksualna. Każde pytanie zawiera odpowiedzi o różnym stopniu nasilenia objawów, od 0 (brak objawów) do 4 (bardzo nasilone objawy). Wynik skali jest sumą punktów uzyskanych za odpowiedzi na poszczególne pytania. Im wyższy wynik końcowy, tym nasilenie objawów depresyjnych jest większe.
Pierwsza wizyta u psychiatry lub psychologa
Jest wiele powodów, przez które pacjenci odkładają pierwszą wizytę u lekarza psychiatry na później. Najczęściej jest to poczucie wstydu czy lęk przed stygmatyzacją społeczeństwa z powodu korzystania z pomocy psychiatry lub psychologa. Nierzadko również pacjenci boją się ryzyka wystąpienia skutków ubocznych leków psychiatrycznych czy uzależniana od nich. Ponadto, kiedy już podejmą decyzję o konsultacji swoich niepokojących objawów lub wyników przeprowadzonych internetowych testów na depresję, towarzyszy im stres przed samą rozmową z lekarzem. Lęk ten wynika najczęściej z niewiedzy na temat przebiegu takiej konsultacji, tego co pacjent będzie musiał na swój temat ujawnić, jakich pytań może się spodziewać.
Jak wygląda wizyta u psychiatry?
Wizyta u lekarza psychiatry opiera się głównie na rozmowie, zarówno z pacjentem, jak i w miarę możliwości z jego opiekunami/bliskimi. Dokładny wywiad medyczny to główne źródło informacji o psychicznym stanie zdrowia pacjenta.
Podczas konsultacji lekarz uważnie wysłucha, co zaniepokoiło Cię w ostatnim czasie. Najczęściej są to zaburzenia snu, apetytu, nastroju, popędu seksualnego. Zada szczegółowe pytania odnośnie Twoich dolegliwości, aby jak najdokładniej ocenić ich nasilenie czy możliwe inne podłoże. Psychiatrę, w przeciwieństwie do lekarzy innych specjalności, „interesuje” Twoje życie prywatne. Ma ono bowiem kluczowe przełożenie na Twoje zdrowie psychiczne. Dlatego musisz spodziewać się pytania o to, jak wygląda Twoja sytuacja zawodowa czy rodzinna.
We właściwym postawieniu diagnozy i skutecznym leczeniu ważna jest także wiedza na temat współistniejących zaburzeń psychicznych (np. lękowych, nadużywania substancji psychoaktywnych) i przyjmowanych leków.
Nie tylko rozmowa!
Oprócz wywiadu medycznego, lekarz przeprowadzi również pełne badanie psychiatryczne, oceniające Twoją świadomość oraz ewentualne objawy ruchowe. Istotna jest również ocena stanu zdrowia somatycznego oraz przeprowadzenie zestawu badań laboratoryjnych. Wykonuje się to w celu wykluczenia lub potwierdzenia zaburzeń ogólnomedycznych, które mogą być przyczyną depresji lub z nią współwystępować (np. choroby tarczycy).
Lekarz odniesie się do wyników lub zaleci rozwiązanie w trakcie wizyty wybranego kwestionariusza samooceny (najczęściej testu Becka lub Hamiltona). W diagnostyce depresji specjaliści stosują również inne, bardziej specjalistyczne testy. Są to między innymi: Krótką Skalę Oceny Depresji, Patient Health Questionnaire-9 (PHQ-9) czy Geriatryczną Skalę Oceny Depresji.
Po dokładnym wywiadzie medycznym, badaniu psychiatrycznym, rozwiązaniu odpowiednich kwestionariuszy i odrzuceniu innych możliwym przyczyn Twoich objawów depresyjnych- lekarz może postawić diagnozę i zaproponować odpowiednie leczenie (leczenie farmakologiczne i/lub psychoterapię).
