Pandemia Covid-19 spowodowała, że znaczny wzrost zainteresowania pacjentów tematem zapalenia płuc. Chociaż od lat niezmiennie zapada na tę chorobę setki tysięcy osób w Polsce. Wśród osób w podeszłym wieku (>75. roku życia) częstość zachorowań jest znacznie większa i wynosi według dostępnych danych 34 przypadki na 1000 osób. Zapalenie płuc może mieć zróżnicowany przebieg i nie zawsze wiąże się z hospitalizacją. Jest to zależne przede wszystkim od wieku chorego, jego ogólnego stanu zdrowia, a także rodzaju drobnoustrojów, wywołujących infekcję. Dowiedz się jakie są objawy zapalenia płuc, czynniki predysponujące oraz możliwe leczenie!

Czym jest zapalenie płuc?

Zapalenie płuc to stan zapalny obejmujący pęcherzyki płucne lub tkankę śródmiąższową. Do stanu zapalnego dochodzi w wyniku przedostania się drobnoustrojów chorobotwórczych do dolnych dróg oddechowych. Najczęściej zarazki kolonizują drogą kropelkową jamę nosowo- gardłową i stamtąd zostają przeniesione do płuc. W prawidłowych warunkach układ immunologiczny niszczy drobnoustroje, nie doprowadzając do wystąpienia jakichkolwiek objawów infekcji. Jeśli jednak organizm z różnych przyczyn nie jest w stanie się odpowiednio bronić, drobnoustroje namnażają się w pęcherzykach płucnych. W efekcie rozwija się zakażenie, obejmujące coraz większą powierzchnię płuc.

Zapalenie płuc- klasyfikacja

Z przyczyn praktycznych zapalenie płuc dzielimy na:

• pozaszpitalne (środowiskowe)- u chorych, którzy nie przebywają w szpitalu;
• szpitalne– u chorych przebywających w szpitalu powyżej 48 godzin;
• związane z mechaniczną wentylacją płuc– zapalenie płuc, które wystąpiło po upływie 48 godzin od rozpoczęcia inwazyjnej wentylacji mechanicznej.

Jak może objawiać się zapalenie płuc?

Głównym i najbardziej uciążliwym symptomem zapalenia płuc jest kaszel, którego charakter zmienia się w czasie. Początkowo jest on suchy, silny i wyjątkowo męczący, do tego stopnia, że może powodować ból w klatce piersiowej lub ból brzucha. Następnie staje się bardziej produktywny, z odksztuszaną wydzieliną. Ponadto, częstym współistniejącym objawem są gorączka oraz katar.

Niektórzy chorzy skarżą się również na duszność, czyli subiektywne uczucie braku oddechu. Dlatego zapaleniu płuc może towarzyszyć wysiłek oddechowy, spadek saturacji krwi, przyspieszony oddech i tętno. Bóle kostno- stawowe i ogólne rozbicie to cechy charakteryzujące wirusową etiologię zapalenia płuc.

Jakie są przyczyny zapalenia płuc?

Pozaszpitalne zapalenie płuc najczęściej jest spowodowane dwoinką zapalenia płuc, Streptococcus pneumoniae. Oprócz bakterii, nawet do 30% przypadków pozaszpitalnego zapalenia płuc powodują zakażenia wirusowe np. wirusem grypy lub koronawirusem. U chorych z upośledzeniem odporności zapalenie płuc mogą powodować również grzyby, pasożyty czy pierwotniaki.

W przypadku szpitalnego zapalenia płuc źródłami drobnoustrojów, najczęściej bakterii, są urządzenia stosowane w opiece zdrowotnej oraz przenoszenie drobnoustrojów pomiędzy pacjentem i personelem. 

Kto jest najbardziej narażony na zapalenie płuc?

Istnieją znane czynniki ryzyka zapalenia płuc, najczęstsze to:

• wiek >75 lat;
• wieloletnie palenie tytoniu;
• choroby przewlekłe, takie jak: przewlekła niewydolność serca, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), cukrzyca;
• stosowanie leków obniżających odporność np. po przeszczepieniu narządu lub podjęta steroidoterapia;
• niewłaściwa higiena jamy ustnej i rozległa próchnica (stany te sprzyjają rozwojowi w jamie ustnej flory bakteryjnej, która może powodować zapalenie płuc);
• praca w warunkach narażenia na pyły metali;
• upojenie alkoholowe i inne stany, które zwiększają ryzyko zachłyśnięcia (np. zatrucie lekami, stosowanie narkotyków, zaburzenia świadomości);
• zarówno niedożywienie, jak i nadwaga oraz otyłość.

Ponadto, w przypadku szpitalnego zapalenia płuc:

• u osób wentylowanych mechanicznie wprowadzenie rurki intubacyjnej do tchawicy zaburza naturalne mechanizmy zapewniające zachowanie jałowości dolnych dróg oddechowych oraz sprzyja dostawaniu się do nich bakterii;
• do rozwoju zakażenia może przyczynić się antybiotykoterapia prowadzona w ciągu ostatnich 90 dni, a także dializoterapia;
• w szczególności narażeni są pacjenci przebywający na oddziale dłużej niż 5 dni, a także osoby w zakładach leczniczo- opiekuńczych.

Leczenie zapalenia płuc

Metody leczenia zapalenia płuc uzależnione są od jego etiologii. Antybiotykoterapia uzasadniona jest jedynie w przypadku infekcji bakteryjnej. Antybiotykiem z wyboru w jest w tym przypadku amoksycylina. Jeżeli prawdopodobna jest etiologia atypowa, włącza się antybiotyki makrolidowe- azytromycynę lub klarytromycynę. U chorych z ciężkim przebiegiem zapalenia płuc oraz w przypadku zakwalifikowania do leczenia szpitalnego, najczęściej zlecany jest antybiotykogram, pozwalający ustalić, jaki patogen wywołał chorobę. Dzięki temu istnieje możliwość dopasowania odpowiedniego antybiotyku. W trakcie antybiotykoterapii nie należy zapominać o stosowaniu leków osłonowych, oraz stosowaniu leków ściśle według wskazań lekarza. 

Ponadto stosuje się leczenie objawowe, wspomagające proces dochodzenia do zdrowia. Zastosowanie znajdują tu leki przeciwgorączkowe, leki przeciwkaszlowe, tlenoterapia oraz odpowiednia podaż płynów.

Jeżeli etiologia choroby ma podłoże wirusowe lekarz może zastosować odpowiednie leki przeciwwirusowe, jeżeli czas choroby i patogen na to pozwalają. W przypadku, kiedy źródłem choroby są grzyby, pasożyty lub pierwotniaki również istnieją specyficzne możliwości leczenia ukierunkowanego.