Choroba Hashimoto to jedna z najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy. W ostatnich latach coraz częściej diagnozowana, zwłaszcza u kobiet, staje się schorzeniem o istotnym znaczeniu społecznym i klinicznym. Jest to choroba przewlekła, autoimmunologiczna, przebiegająca często bezobjawowo we wczesnych stadiach, ale nieleczona – może prowadzić do poważnych zaburzeń metabolicznych, psychicznych i hormonalnych. W przeciwieństwie do wielu innych jednostek chorobowych, Hashimoto wymaga nie tylko leczenia farmakologicznego, ale również stałej kontroli, świadomego stylu życia i dobrej współpracy z lekarzem.
Przyczyny – skąd bierze się Hashimoto?
Choroba Hashimoto, inaczej przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, powstaje w wyniku błędnej reakcji układu odpornościowego, który zaczyna atakować własną tarczycę. Prowadzi to stopniowo do zniszczenia komórek produkujących hormony, a w konsekwencji – do niedoczynności tarczycy. Dokładna przyczyna tej autoagresji nie została do końca poznana, jednak wiadomo, że kluczową rolę odgrywają predyspozycje genetyczne.
Dziedziczność stanowi istotny czynnik ryzyka. Osoby, u których w rodzinie występowały choroby autoimmunologiczne, w tym cukrzyca typu 1, bielactwo czy reumatoidalne zapalenie stawów, są bardziej podatne na rozwój Hashimoto. Znaczenie mają również czynniki środowiskowe. Mowa tu o przewlekłym stresie, nadmiernym spożyciu jodu, infekcjach wirusowych oraz stosowaniu niektórych leków.
Warto podkreślić, że choroba występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Szacuje się, że aż 9 na 10 przypadków dotyczy kobiet, najczęściej w wieku 30–50 lat. Hashimoto może też rozwinąć się u dzieci i młodzieży, szczególnie w okresach intensywnych zmian hormonalnych – np. w czasie dojrzewania ale też w ciąży lub menopauzy.
Objawy – zróżnicowane, często bagatelizowane
Kliniczny obraz Hashimoto bywa niejednoznaczny. W początkowej fazie choroba często przebiega bezobjawowo lub niespecyficznie, co opóźnia postawienie diagnozy. Gdy dochodzi do wyraźnej niedoczynności tarczycy, pojawiają się dolegliwości, które są łatwe do pomylenia z innymi schorzeniami lub przypisywane stylowi życia.
Do najczęstszych objawów należą przewlekłe zmęczenie, senność, nietolerancja zimna, przyrost masy ciała mimo braku zmian w diecie, suchość skóry, zaparcia, wypadanie włosów, osłabienie mięśni, spowolnienie mowy i myślenia. U kobiet często występują zaburzenia miesiączkowania oraz trudności z zajściem w ciążę.
Niepokojące mogą być również objawy psychiczne – od obniżonego nastroju, przez stany depresyjne, po lęk i problemy z koncentracją. W skrajnych przypadkach Hashimoto może imitować objawy neurologiczne, jak np. mrowienie kończyn czy spowolnienie reakcji. W związku z tym, choroba nierzadko pozostaje długo nierozpoznana, zwłaszcza jeśli nie zostaną wykonane odpowiednie badania hormonalne.
Diagnostyka – jak rozpoznać chorobę Hashimoto?
Podstawą rozpoznania choroby Hashimoto jest analiza stężenia hormonów tarczycy oraz obecności przeciwciał przeciwtarczycowych. Kluczowym wskaźnikiem jest poziom TSH (hormonu tyreotropowego), który w niedoczynności tarczycy jest zwykle podwyższony. Dodatkowo oznacza się poziom wolnej tyroksyny (FT4) – w początkowej fazie choroby może być jeszcze w normie, co wskazuje na tzw. niedoczynność subkliniczną.
Bardzo istotnym elementem diagnostyki są przeciwciała anty-TPO i anty-TG, których obecność potwierdza autoimmunologiczne tło schorzenia. W badaniu ultrasonograficznym (USG) tarczycy stwierdza się zwykle niejednorodną echogeniczność gruczołu, jego zmniejszoną objętość i charakterystyczne zmiany zapalne.
W przypadku podejrzenia choroby tarczycy diagnostyka powinna być pogłębiona – nie tylko w kierunku samego Hashimoto, ale także w celu wykluczenia współistniejących chorób autoimmunologicznych.
Podejrzewasz u siebie chorobę tarczycy i potrzebujesz konsultacji ze specjalistą? Wejdź na: Konsultacje lekarskie online
Leczenie – co można, a czego nie da się odwrócić?
Hashimoto to choroba przewlekła, której nie da się całkowicie wyleczyć. Terapia polega na uzupełnianiu niedoboru hormonów tarczycy poprzez podawanie lewotyroksyny – syntetycznego odpowiednika tyroksyny (T4). Leczenie ma charakter substytucyjny i prowadzi do normalizacji parametrów hormonalnych oraz złagodzenia objawów choroby.
Dawkę lewotyroksyny dobiera się indywidualnie na podstawie masy ciała, wieku, zaawansowania niedoczynności i chorób współistniejących. Kluczowe jest regularne monitorowanie TSH. Szczególnie w pierwszych miesiącach leczenia oraz w sytuacjach takich jak ciąża, planowanie potomstwa, operacje czy istotne zmiany masy ciała.
Terapia hormonalna powinna być konsekwentna. Lek należy przyjmować codziennie rano, na czczo, z zachowaniem odstępu od jedzenia, kawy i innych leków. Nieprawidłowe przyjmowanie lewotyroksyny może skutkować brakiem poprawy klinicznej mimo prawidłowo dobranej dawki.
Styl życia i strategie wspomagające
Choć Hashimoto nie jest chorobą, którą można wyleczyć dietą, istnieją sposoby wspierania terapii, które mają realne znaczenie. Przede wszystkim warto dbać o stabilną masę ciała. Nadwaga i otyłość pogłębiają zaburzenia metaboliczne, a odchudzanie w nieustabilizowanej niedoczynności tarczycy jest trudniejsze, dlatego profilaktyka ma tu szczególną wartość.
Dieta powinna być zbilansowana, bogata w warzywa, białko i zdrowe tłuszcze, a uboga w przetworzoną żywność. Unikać należy nadmiaru jodu (np. w suplementach), ponieważ może on nasilać procesy autoimmunologiczne. U pacjentów z niedoborem witaminy D, żelaza, cynku lub selenu – suplementacja powinna być prowadzona pod kontrolą lekarza.
Aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu oraz redukcja stresu także odgrywają istotną rolę. W niektórych przypadkach zalecana jest również opieka psychologiczna – zwłaszcza jeśli objawy depresyjne mają wpływ na codzienne funkcjonowanie.
Podsumowanie
Hashimoto to choroba, która może długo pozostawać nierozpoznana, a jej skutki – wyraźnie pogarszać jakość życia. Wczesna diagnoza, odpowiednio prowadzona terapia hormonalna i świadomy styl życia pozwalają na zachowanie pełnej sprawności i zdrowia psychofizycznego. Kluczem jest współpraca z doświadczonym endokrynologiem oraz regularne monitorowanie stanu tarczycy.
Czy Hashimoto można wyleczyć?
Nie, ale można skutecznie kontrolować objawy dzięki leczeniu hormonalnemu.
Czy dieta bezglutenowa pomaga w Hashimoto?
Wyłącznie w przypadku współistniejącej celiakii zasadne jest stosowanie diety bezglutenowej – aktualnie brak jest jednoznacznych dowodów na jej skuteczność w leczeniu samej choroby Hashimoto.
Jak często należy wykonywać badania kontrolne?
Na początku co 6–8 tygodni, potem – minimum dwa razy w roku, chyba że wystąpią zmiany w objawach.
Czy Hashimoto wpływa na płodność?
Tak, nieprawidłowo funkcjonująca tarczyca może wpływać na płodność i przebieg ciąży. Odpowiednio prowadzone leczenie znacząco poprawia szansę na jej prawidłowe zaplanowanie i donoszenie.
