Wróć do bloga

Aleksytymia – czym jest i jak ją leczyć?

Aleksytymia – czym jest i jak ją leczyć?

Aleksytymia – czym jest i jak ją leczyć?

Data publikacji:
31.01.2025
Autor:
Małgorzata

Zdolność do odczuwania i wyrażania emocji to fundament, na którym opierają się relacje międzyludzkie, poczucie tożsamości oraz zdrowie psychiczne. Zdarza się jednak, że niektórzy ludzie doświadczają trudności w rozpoznawaniu i nazywaniu stanów emocjonalnych. Własnych, jak i innych. Ta specyficzna trudność to aleksytymia. Według najnowszych badań, problem ten dotyka około 10% populacji w Europie, choć rzeczywista skala może być jeszcze wyższa. Poznaj mechanizmy tego zjawiska, potencjalne przyczyny u osób dorosłych, sposoby diagnostyki oraz możliwości psychoterapii online, która w wielu przypadkach okazuje się skutecznym i wygodnym rozwiązaniem.

Czym jest aleksytymia?

Aleksytymia – termin zaproponowany w latach 70. XX wieku – określa zaburzenie rozpoznawania, nazywania i wyrażania emocji. Osoby zmagające się z tą trudnością często opisują swoje wewnętrzne przeżycia jako „puste” lub „niejasne”. Część pacjentów nie rozróżnia też sygnałów płynących z ciała, co utrudnia im zrozumienie, że pewne odczucia fizyczne – np. przyspieszone tętno, napięcie mięśni czy suchość w ustach – mogą wiązać się ze stresem lub inną emocją.

Co ciekawe, aleksytymia nie występuje wyłącznie jako pojedyncze zaburzenie. Może być obecna u pacjentów z innymi problemami psychicznymi, takimi jak depresja czy zaburzenia lękowe. Nierzadko towarzyszy również chorobom z kręgu autyzmu (choć nie można jej utożsamiać bezpośrednio z całościowymi zaburzeniami neurorozwojowymi). Z perspektywy klinicznej istotne jest, aby nie traktować aleksytymii jedynie jako „braku empatii”. Trudność w zidentyfikowaniu własnych stanów emocjonalnych przekłada się również na ograniczoną zdolność rozumienia stanów innych ludzi.

kobieta bez emocji

Przyczyny aleksytymii u osób dorosłych

Badacze wskazują, że przyczyny u osób dorosłych mogą być wieloczynnikowe i obejmować zarówno biologiczne, jak i psychospołeczne aspekty. Z jednej strony, zidentyfikowano zmiany w aktywności określonych obszarów mózgu, zwłaszcza w układzie limbicznym, co może prowadzić do zaburzeń w przetwarzaniu emocji. Z drugiej – czynniki wychowawcze i środowiskowe odgrywają istotną rolę w kształtowaniu kompetencji emocjonalnych. Przykładowo, dzieci wychowujące się w rodzinach, w których nie rozmawia się o emocjach, mogą mieć utrudnioną naukę rozpoznawania i nazywania swoich stanów psychicznych.

Interesujące dane zebrano w badaniach przeprowadzonych w kilku krajach Europy Środkowo-Wschodniej, w tym w Polsce, które potwierdzają, że osoby z traumatycznymi doświadczeniami z dzieciństwa (np. przemocą emocjonalną, zaniedbaniem) częściej wykazują cechy aleksytymii. Wskazuje to na możliwy związek pomiędzy trudnościami emocjonalnymi a niskim poziomem poczucia bezpieczeństwa i brakiem wsparcia w okresie dorastania.

Aleksytymia- diagnostyka i rozpoznanie

Proces diagnostyki aleksytymii wymaga wnikliwego podejścia i uwzględnienia różnorodnych narzędzi psychometrycznych. Jednym z najbardziej rozpowszechnionych kwestionariuszy jest skala TAS (Toronto Alexithymia Scale). Pozwala ona ocenić stopień trudności w rozpoznawaniu własnych emocji, różnicowaniu odczuć i opisywaniu ich słowami.

Poza testami psychologicznymi istotne jest przeprowadzenie wywiadu medycznego. Terapeuta lub psycholog szczegółowo pyta o reakcje na trudne sytuacje, sposoby radzenia sobie ze stresem czy też typowe wzorce zachowań interpersonalnych. Ważne jest również wykluczenie innych zaburzeń, mogących maskować się pod objawami aleksytymii, takich jak zaburzenia ze spektrum autyzmu, schizofrenia lub zespół stresu pourazowego (PTSD).

Aleksytymia- możliwe konsekwencje

Z perspektywy indywidualnej, aleksytymia może prowadzić do licznych trudności w kontaktach z innymi, a tym samym przyczyniać się do poczucia osamotnienia. Osoby, które nie potrafią zidentyfikować i nazwać własnych stanów emocjonalnych, mają ograniczone możliwości skutecznej komunikacji ze środowiskiem. Mogą być postrzegane jako oziębłe, obojętne lub niezaangażowane, co niejednokrotnie stanowi źródło nieporozumień w rodzinie i w pracy.

Co więcej, brak umiejętności świadomego przepracowania negatywnych emocji sprzyja pojawianiu się reakcji psychosomatycznych. Bóle brzucha, migreny, chroniczny stres mogą być przejawem niewyrażonego lęku czy złości. Z psychologicznego punktu widzenia stanowi to istotne obciążenie dla całego organizmu, narażając człowieka na ryzyko wypalenia zawodowego czy zaburzeń nastroju.

mężczyzna obojętnie zostawia rozpaczającą kobietę

Psychoterapia online – nowoczesne rozwiązanie

Dla pacjentów z aleksytymią kluczowe znaczenie może mieć kontakt z doświadczonym specjalistą – psychologiem lub psychoterapeutą. Pomoże on wypracować nowe sposoby identyfikacji i wyrażania emocji. Co ważne, w dobie powszechnej cyfryzacji coraz większą popularność zyskuje psychoterapia online. Szczególnie przydatna dla osób mieszkających w mniejszych miejscowościach lub mających ograniczone możliwości dojazdu do ośrodków terapeutycznych.

Analizy przeprowadzone w klinikach terapeutycznych w Europie Zachodniej wskazują, że skuteczność psychoterapii prowadzonej zdalnie dorównuje metodom tradycyjnym, o ile pacjent wykaże odpowiedni poziom zaangażowania. Spotkania online poprzez bezpieczne platformy umożliwiają regularne konsultacje i pozwalają na bieżąco monitorować postępy terapii. Jednocześnie oferują wygodę oraz poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu domowym.

psychoterapia online

Aleksytymia- na czym polega terapia?

W leczeniu aleksytymii stosuje się różnorodne podejścia psychoterapeutyczne. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) koncentruje się na nauce rozpoznawania i nazywania stanów emocjonalnych oraz rozwijaniu nowych umiejętności komunikacyjnych. Z kolei podejście psychodynamiczne zgłębia mechanizmy wewnętrzne i nieświadome konflikty, które mogą przyczyniać się do blokady emocjonalnej.

Kluczowym elementem terapii bywa trening rozpoznawania somatycznych sygnałów stresu i korelowania ich z określonymi uczuciami. Dzięki temu pacjent stopniowo uczy się odróżniać rodzaje emocji (np. smutek, złość, lęk) i wyrażać je w mniej obciążający psychicznie sposób. W perspektywie długoterminowej takie doświadczenie prowadzi do zwiększenia stabilności psychicznej oraz jakości relacji interpersonalnych.

Jakie rokowanie niesie za sobą aleksytymia?

Rokowania w przypadku aleksytymii są dość zróżnicowane. Wiele zależy od indywidualnych czynników, motywacji do wprowadzania zmian i gotowości do długotrwałej pracy psychologicznej. Niemniej badania pokazują, że większość osób, które zdecydują się na systematyczną terapię, osiąga istotną poprawę w zakresie zdolności rozpoznawania i wyrażania emocji.