Zaparcia to dolegliwość, która wbrew pozorom nie jest rzadkością. Zmaga się z nią nawet co ósmy Polak. Może mieć charakter przejściowy lub utrzymywać się przez dłuższy czas, znacząco pogarszając komfort życia. Przyczyny zaparć mogą być różnorodne: od diety po schorzenia układu pokarmowego. Co konkretnie może je wywoływać i jak rozpoznać, że problem wymaga leczenia?
Kiedy mówimy o zaparciach?
Zaparcia stwierdza się, gdy wypróżnienia występują zbyt rzadko: zwykle mniej niż trzy razy w tygodniu lub gdy towarzyszy im duży wysiłek, a stolec jest twardy i suchy. W przypadku, gdy oddajesz stolec tylko raz lub dwa razy w miesiącu, mamy do czynienia z ciężką postacią zaparć.
Jak je rozpoznać?
Z dużym prawdopodobieństwem cierpisz na zaparcia, jeśli rzadko się wypróżniasz, stolec jest zbity, suchy lub trudny do wydalenia. Dodatkowo możesz doświadczać uczucia pełności w brzuchu, wzdęć, a nawet mdłości lub dyskomfortu podczas wypróżniania.
Rodzaje zaparć
Zaparcia dzielimy na wiele typów: sporadyczne i przewlekłe, twarde stolce i uczucie niepełnego wypróżnienia, zaparcia czynnościowe czy mechaniczne. Przyczyny mogą się wiązać z nieprawidłowym ruchem perystaltycznym jelit, osłabioną motoryką, zaburzeniami hormonalnymi, ale też czynnikami zewnętrznymi jak stres czy leki.
Zaparcia czynnościowe
To najczęstsza forma: perystaltyka jelit jest zaburzona przez niewłaściwą dietę, małe spożycie płynów czy siedzący tryb życia. Zwykle brak organicznej przyczyny chorobowej.
Zaparcia atoniczne
Wynikają z osłabionej pracy jelit przez brak błonnika, wody, ruchu i nadużywanie środków przeczyszczających.
Zaparcia spastyczne
To skutek nadmiernych skurczów jelit. W tym przypadku należy ograniczyć błonnik nierozpuszczalny (np. pieczywo z ziarnami, strączki, kapustne warzywa).
Zaparcia mogą mieć też podłoże psychiczne (lęk, depresja, stres), być skutkiem chorób przewlekłych (np. zespół jelita drażliwego, cukrzyca, Parkinson) lub ubocznym efektem leków. Również szybki, stresujący tryb życia i brak regularności sprzyjają problemom z wypróżnianiem.
Zaparcia mechaniczne
Są spowodowane przeszkodą w jelicie: guzem, zwężeniem, uchyłkami, co wymaga specjalistycznej diagnostyki.
Niepokojącym sygnałem towarzyszącym zaparciom może być także zmiana koloru stolca, np. jego zielone zabarwienie, które może świadczyć o zaburzeniach trawienia lub diecie bogatej w zielone warzywa i suplementy.
Najczęstsze przyczyny zaparć- co musisz wiedzieć?
- Dieta uboga w błonnik: mało warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych to klasyczne zaparcia przyczyny.
- Niskie spożycie płynów: odwodnienie zmniejsza objętość stolca.
- Brak aktywności fizycznej: ruch pobudza jelita.
- Stres i nieregularny rytm dnia: wpływają na pracę układu nerwowego jelit.
- Leki: np. opioidy, leki przeciwbólowe, przeciwhistaminowe mogą powodować zaparcia.
- Zaburzenia hormonalne: niedoczynność tarczycy, cukrzyca, ciąża mogą mieć wpływ.
- Choroby organiczne: choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, choroby jelit.
Diagnostyka zaparć przyczyny i szczegółów
Diagnostyka zaczyna się od wywiadu i badania fizykalnego. Ważne są: częstotliwość wypróżnień, konsystencja stolca, towarzyszące objawy jak krew, ból lub wzdęcia. Lekarz może zalecić badanie:
- ogólne kału – ocena pasożytów, krwi utajonej.
- krwi – w tym TSH, morfologia.
- endoskopowe – kolonoskopia przy podejrzeniu organicznych zmian.
- radiologiczne – np. wlew kontrastowy jelita grubego.
W przypadku nawracających zaparć warto wybrać konsultacje online, podczas których lekarz na podstawie objawów i historii choroby może zlecić badania lub zaproponować odpowiednie leczenie.
Różne przyczyny zaparć i sposoby ich leczenia
Zaparcia czynnościowe:
- Zwiększ ilość błonnika w diecie: warzywa, owoce, kasze, nasiona chia lub siemię lniane.
- Pij co najmniej 1,5–2 l wody dziennie.
- Pamiętaj o aktywności fizycznej: spacery, ćwiczenia wzmacniające brzuch i pośladki.
- Wprowadź nawyk wypróżnienia: np. jako codzienna poranna rutyna.
- Stosuj probiotyki, które wspomagają florę jelitową.
- Jeśli problem tego wymaga wprowadź po konsultacji z lekarzem wsparcie farmakologiczne,ś rodki osmotyczne np. laktuloza, makrogole lub środki drażniące jelito – bisakodyl, senna – używane krótkotrwale.
- Przy zaburzeniach motoryki rozważ leki prokinetyczne .
Zaparcia mechaniczne
- Ten rodzaj zaparć wymaga leczenia chirurgicznego: usunięcie guza, rozszczepienie zwężenia, leczenie uchyłków.
FAQ: najczęściej zadawane pytania
- Czy nasz organizm przyzwyczaja się do środków przeczyszczających?
Tak. Regularne używanie może prowadzić do zależności. Stosuj je jedynie krótkotrwale i zgodnie z zaleceniami. - Ile błonnika to za dużo? Zbyt duża dawka błonnika (powyżej 40 g/dzień) może powodować wzdęcia. Zaleca się 20–30 g/dzień.
- Czy biegunka może nastąpić po błonniku? Tak. Zwłaszcza przy szybkim zwiększeniu dawki. Stopniuj spożycie i obserwuj reakcję.
- Czy stres może powodować zaparcia? Tak, działa na układ nerwowy jelit, zaburzając perystaltykę.
- Kiedy zgłosić się do lekarza? Jeśli zaparcia utrzymują się dłużej niż 3 tygodnie, pojawią się krew w stolcu, nagła utrata wagi lub silny ból konieczna jest pilna konsultacja.
