Zawroty głowy należą do jednych z częstszych dolegliwości zgłaszanych przez pacjentów w gabinecie lekarza rodzinnego lub neurologa. Choć najczęściej kojarzone są z problemami laryngologicznymi lub neurologicznymi, coraz częściej okazują się być objawem psychosomatycznym. Wiele osób doświadcza uczucia wirowania, braku stabilności, oszołomienia lub „odpływania” w sytuacjach stresowych lub w zatłoczonych, dusznych pomieszczeniach. Czym są zawroty głowy w kontekście napięcia nerwowego? Jak odróżnić przyczynę lękową od poważnej patologii błędnika?
Napięcie, oddech i błędnik – powiązania fizjologiczne
Błędnik to struktura odpowiadająca za nasze poczucie równowagi. Znajduje się w uchu wewnętrznym i dostarcza informacji o położeniu głowy w przestrzeni. Jego funkcjonowanie jest ściśle powiązane z napięciem mięśni szyi i karku oraz rytmem oddechowym. W sytuacjach stresowych dochodzi do zwiększonego napięcia mięśni przykręgosłupowych oraz zaburzeń wzorca oddychania, najczęściej w postaci hiperwentylacji.
Nadmierne, płytkie i szybkie oddychanie prowadzi do spadku stężenia dwutlenku węgla we krwi (hipokapnia), co skutkuje zwiększeniem pobudliwości nerwowej. W konsekwencji mogą pojawić się zawroty głowy, uczucie odrealnienia, szumy uszne czy mroczki przed oczami. Zjawisko to często towarzyszy napadom paniki lub zaburzeniom lękowym.
Najczęstsze objawy towarzyszące zawrotom głowy
Zawrotom głowy o podłożu psychogennym często towarzyszą:
- szumy uszne (tinnitus),
- mroczki lub zamglenie widzenia,
- kołatanie serca,
- uczucie duszności lub braku tchu,
- zimne poty lub dreszcze,
- uczucie „miękkich kolan” lub niepewności postawy,
- napięcie mięśni karku i barków,
- niepokój oraz uczucie nadchodzącej utraty przytomności.
W sytuacjach stresowych może dojść do zawężenia pola widzenia i zaburzenia orientacji przestrzennej. Pacjenci mogą mylnie interpretować te objawy jako zwiastun omdlenia, a czasami też np. zawału serca czy udaru mózgu.
Diagnostyka zawrotów głowy – co warto sprawdzić?
Aby wykluczyć poważne przyczyny zawrotów głowy, lekarz, oprócz zebrania dokładnego wywiadu lekarskiego i podstawowego badania neurologicznego może zlecić:
- konsultację laryngologiczną z oceną błędnika (np. ENG/VNG),
- badanie EKG i pomiar ciśnienia tętniczego,
- podstawowe badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, poziom glukozy,
- ocenę elektrolitów (sód, potas),
- w uzasadnionych przypadkach badanie obrazowe np. rezonans magnetyczny głowy.
Jeżeli wyniki badań nie wykazują nieprawidłowości, a objawy pojawiają się głównie w kontekście emocjonalnym, należy rozważyć podłoże psychosomatyczne.
Zawroty głowy w sytuacjach stresowych
W sytuacji stresowej organizm uruchamia reakcję “obronną” – aktywowany zostaje układ współczulny. Przyspieszone bicie serca, płytszy oddech, napięcie mięśni – wszystkie te reakcje są fizjologiczną odpowiedzią na stres. Mózg odbiera sygnały z ciała jako zagrożenie, co może prowadzić do błędnego koła – lęk wywołuje objawy fizyczne, które z kolei potęgują lęk.
U osób predysponowanych zawroty głowy mogą wystąpić nagle, bez wyraźnej przyczyny, szczególnie w zatłoczonych, hałaśliwych lub dusznych pomieszczeniach. Czas trwania objawów może być zmienny – od kilku minut do kilkunastu godzin – a powtarzające się epizody mogą prowadzić do rozwinięcia fobii sytuacyjnej.
Rola terapii w stabilizacji układu nerwowego
W przypadkach, gdy zawroty głowy mają tło emocjonalne, podstawą leczenia jest psychoterapia – najczęściej poznawczo-behawioralna (CBT). Terapia pomaga zrozumieć mechanizmy lęku, uczy technik oddechowych i relaksacyjnych oraz korygowania myśli katastroficznych.
Pomocne są również:
- ćwiczenia relaksacyjne (trening Jacobsona, mindfulness),
- biofeedback,
- umiarkowana aktywność fizyczna,
- w niektórych przypadkach leki przeciwlękowe lub SSRI,
- edukacja zdrowotna i psychoedukacja rodziny.
Doświadczasz zawrotów głowy w sytuacjach stresowych i potrzebujesz konsultacji z certyfikowanym psychoterapeutą? Wejdź na: Psychoterapia online
Styl życia a nawroty zawrotów głowy
Styl życia ma ogromny wpływ na nawroty objawów. Niezwykle istotne są: regularny sen, higiena cyfrowa (ograniczenie ekranów wieczorem), zbilansowana dieta i unikanie substancji pobudzających, takich jak kofeina i alkohol. Równie ważne jest uważne obserwowanie napięć w ciele i ich rozładowywanie – poprzez masaż, ruch, stretching lub techniki pracy z ciałem.
Dla wielu pacjentów zmianę przynosi dopiero holistyczne podejście – uwzględniające zarówno psychikę, jak i fizyczne aspekty dolegliwości.
Dlaczego nie warto bagatelizować objawów?
Zawroty głowy, nawet jeśli nie są objawem poważnej choroby neurologicznej, znacząco obniżają jakość życia. Mogą prowadzić do rezygnacji z wszelkich aktywności – również zawodowych, unikania kontaktów społecznych, a w konsekwencji – do wtórnych zaburzeń nastroju. Dlatego ważne jest, aby nie odkładać wizyty u specjalisty, tylko wdrożyć odpowiednią diagnostykę i – w razie potrzeby – terapię psychologiczną.
